Volkanik Karacadağ - (Fahrettin Kanat'ın Yazısı)
- 04-04-2023 07:16
Ve Karacadağ müşfik bir ana gibidir Diyarbakır için… İlk lavını püskürttüğü günden bugüne, tam altı yüz bin yıldır burada, olduğu yerde duruyor. Binlerce yıldır dört bir yanına bereket, bolluk ve karakter veriyor. Bir tarafı Diyarbakır’a, bir tarafı Şanlıurfa’ya, bir tarafı Mardin’e uzanan dağın lavları o kadar geniş bir alana yayılmış ki, Akdeniz çevresinin en geniş taban alanına sahip volkanı olarak biliniyor.
Sadece Diyarbakır’ın değil, Kuzey Mezopotamya’nın en heybetli dağı Karacadağ… Heybetini yüksekliğinden değil, üç tarafa yayılmış lav dillerinin gizeminden alıyor. Üzerine kurulan şehirlerin, köylerin tarihinden; yaylalarında yayılan sürülerin, baharda açan çiçeklerin, kışın savrulan karın, tipinin ihtişamından alıyor.
Taşın En Güzel Hali; Karacadağ volkanik bir dağdır evet ve etrafına en büyük ikramı da siyaha çalan koyu gri renkteki Bazalt taşı olmuştur. Dağın en karakteristik yapısıdır bu taş. Taş, ruhsuz, soğuk ve cansız bir çağırışım yapar insanda ama Karacadağ’da öyle değil. Taş burada dağın ruhu gibidir. İnsanlar taş ile barışık ve uyumludur Diyarbakır’da. Taş kendilerinden değer katarak inşa ettikleri yaşam alanlarıyla, duygularını yansıtan eserlerle doludur şehirleri. Karcadağ’dan kopup gelen bu ‘kara taş’, haliyle şekil verdiği bu şehre de kendi karakterinden izler bırakmıştır. Diyarbakır’ın bir zamanlar ‘Kara Amid’ olarak adlandırılması boşuna değil elbet…
Bazalt taş, oldukça sert ve dayanıklı bir taştır. Doğal olaylar karşısında alabildiğince direnç gösterir. Su ve rüzgâr ile temasında kolay aşınmaz, sürtünmelere karşı da dayanıklıdır. Bu yüzden Diyarbakır’da şehri koruyan surlar da; evler, camiler, kiliseler, hanlar, hamamlar da bazalt taşla inşa edilmiştir. Evlerin ayvan ve avlu zemin döşemelerinde ‘dişi taş’ denen gözenekli bazaltlar kullanılır. Çünkü dişi taş, suyu içine alıp gözeneklerinde koruyan bir yapıya sahiptir. Bu taşla inşa edilmiş avlular, eyvanlar ve odalar, sıcak yaz aylarında doğal bir serinlik sunar insana. Taşıyıcı duvarlarda, sütunlarda, sövelerde, kısaca sağlam olması gereken diğer yerlerde ise gözeneksiz ‘erkek taş’ kullanılır.
İlginçtir. Karacadağ ‘’Kalkan Yanardağ’’ tipinde bir dağdır ve şehrin etrafını çepeçevre kuşatan surlarda Kalkan Balığı şeklindedir. Tamamı işlenmiş bazalt taşla inşa edilmiş her bir yapısı, her bir sanat abidesi yine Karacadağ’ın karakterini yansıtır.
