DİYARBEKİR YAZLARI - 1.. (Mevlüt Mergen'in Yazısı)
- 30-06-2021 00:18
DİYARBEKİR YAZLARI
Çok sıcaktır Diyarbekir yazları,
Taşı bile terletirse inanın.
Ağustosta böceklerin sazları,
Şarkı türkü söyletirse inanın.
Karpuzunda serinliğin ilacı,
Hasso-çerko kavunları baş tacı,
Güvecinde “pizzot” biber pek acı,
Tadanları ağlatırsa inanın.
Durmaz döner pervaneler tavanda,
Moda oldu nane şimdi ayranda,
Amid halkı göle gitmiş seyranda,
Hülleleri özletirse inanın.
Rutubeti bulamazsın arama,
Faydadır sıcağı romatizmama,
Eskiden bu mevsim çıkardık dama,
Sıtara’yı aratırsa inanın.
Kırk dört mü, kırk beş mi, şaşkın derece,
Serinlik umarsın olunca gece,
Yılanı, akrebi unuttuk nice,
Beton evde rastlatırsa inanın.
Dicle’ye hasretiz, Dicle’de bize,
Kelekle hülleyi anlatsam size,
Çayda çıra gitti şu Elaziz’e,
Dizinize vurdurursa inanın.
Meyan şerbeti var lakin tadı yok,
Eski ustaların neden yad’ı yok?
Hazırdan satılır, usta adı yok,
Kitap böyle yazıyorsa inanın.
“Efo dayı” yok ki, dondurma olsun
Yüreğe serinlik, ağza tad olsun,
Özünü yitiren sözde ne bulsun?,
Küçelerde aratırsa inanın.
“Kara höbür” yaz gelince göç eder,
Koza yok ki yaprağını hiç eder,
Şair derdi birde kalmaz üç eder,
Yürekleri sızlatırsa inanın.
İşte böyle Diyarbekir yazları,
Yaka silker, oğlanları kızları,
Esfel bahçesinde çalan sazları,
“Güfte” beste istetirse inanın.
Eyvandı, çardaktı unuttuk onu,
Gönderdik onları, aldık balkonu,
Üzüm zamanında sıcağın sonu,
Pekmez yapıp kaynatırsa inanın.
Sur’u çevreleyen nakışlar sıcak,
Sımsıcak yürekler bakışlar sıcak,
“Tarih benim” diyen şu taşlar sıcak,
Ruhunuzu ısıtırsa inanın.
Sıcaklık olmazsa hiç yaz olur mu?,
Kavun, karpuz, vişne, kiraz olur mu?,
Sevende işveyle çok naz olur mu?,
Aşk yüreği hoplatırsa inanın.
Isındı duygular sıcak yaz günü,
Sevince gel dedik, kovduk hüzünü,
Dillerde dolaşır Amid’in ünü,
Kitaplarda tanıtırsa inanın.
Mekke dahi sıcak, burası gibi,
“Sahabe diyarı” orası gibi,
Gerçek aşıkların çırası gibi,
Nur’u kalbe yansıtırsa inanın.
Mergen’in her yazı burada geçti,
Sıcaktan bunaldı, hamravat içti,
Diyarım diyerek Amid’i seçti,
Mezara da yatırırsa inanın!..
MEVLÜT MERGEN AMİDİ
Diyarbekir, 28.06.2006
2005 yılından bu yana tam 16 yıldır günlük yazılarımıza “ara” vermedik, hafta sonlarını kendimize ayırmamıza rağmen o günlerde de “tatil” yapmadık, şiir yazdık, hikaye yazdık, nitekim hikayelerimizi iki ayı aşkın bir zamanda “Çarşamba” günleri okudunuz.
Bizim için “deniz bitmedi” değişiklik olsun istedik ve şimdi de yine Çarşamba günlerinde “bir şiir bir yorum” başlığı altında sürdüreceğiz alışkanlığımızı, yorumlarımızı yaparken ihtimaldir “özel” duygularımızı da yansıtmaya çalışacağız.
Çünkü o şiirler duygularımızın dile getirilişidir, şöyle de diyebiliriz nasıl ki her şarkının, türkünün bir “hikayesi var her şiirin de bir hikayesi olduğundan yapacağımız yorumlarla sunduğumuz şiirin yorumunu şeklinde anlatacağız, hem de “keçi burcundan bir şiir bir yorum” diyerek, şöyle ki:
Ecnebi bir seyyah, Diyarbekir’de yaşadığı yaz günlerini anlatırken sıcaklığın 88 dereceye çıktığını söyler, acaba diyoruz o sıcak günlerde mi “Bıyıklı Mehmet Paşa Camiinin” kubbe kurşunları erimiş? Ve yine acaba o yüzden mi bu camiye “kurşunlu Cami” denmiş?
Biz seksen sekiz derece sıcaklığı görmedik ama, 45 derecenin üstünde çok sıcak günlerini yaşadık bu şehrin, o günlerde “buzdolabı” yok, mutfaklarda “tel dolap” var, akşamdan kalan yemekler “üçgen” şeklinde örtü içinde çamaşır ipine bağlanırdı ki yemeğin içine bir böcek girmesin, yılan kusmasın zehirini..
İç kalede bir zamanlar mescidi sonradan buz fabrikasına çevrilmişti, o fabrikadan at arabası ile şehre buz getirilir ve çeşitli yerlerde satılırdı, buz kalıpları bir metreye yakın uzunlukta idi, kimi yarım kalıp alırdı kimi daha az, evlerde o buzu kıracak keser, “nacak” veya “dehre” bulunurdu, buz bir “telise” sarılırdı ki tez erimesin..
Her evde “habene” ve onun bir küçüğü “testi” vardı, bunlar Diyarbekir’de imal edilirdi, suyu çok serin tutarlardı, yılan ve akrepler yaz günlerinde yuvalarını terk ederdi, onun için kimse evde uyumaz damlara kurulan tahtların etrafına sıtara çekilir ve öylece yatılırdı, ahşap “taht”ların testi konacak “özel” yeri vardı.
Çok sıcak olsa da Diyarbekir yazları kışa hazırlık mevsimidir, günümüzde ülkenin her yanında görülen “sebze kurutmaları” sadece Diyarbekir’de görülürdü, çünkü kış mevsiminde bu şehre fazla sebze ve hatta meyve bile gelmezdi, yaz sıcağında kurutularak kış için bekletilirdi.
Lice domatesi ile “salça” çıkarılırdı, çok sulu ve ince kabuklu olan bu domatesten her ev yüzlerce kilo alır, suyunu hanımlar elleriyle çıkarır sini ve tepsilere döker damlarda salça olmasını beklerdi, tepsiden tepsiye aktarılırdı ta ki salça kıvamına gelinceye kadar.
Yüzme havuzları iç kalede “dingil hava” ve “merhali” çukur mahallede “leylek” havuzları vardı, ayrıca “anzele” havuz değildi ama yüzmek için girilirdi, yıkandığımı hatırlarım, kocaman balıklar vardı içinde insanlardan kaçmazdı bu balıklar, sadece duvar aralarına girerlerdi, insanlar da “ziyarettir” yani kutsaldır diye o balıklara dokunmaz, yemezlerdi.
Evliya çelebi Anzele suyunun iki kere “kırmızılaştığını, ya da kan karıştığını söyler, birinde 4 Murad’ın Bağdat seferindeki dökülen kan, aynı padişahın Diyarbekir’li “Azizler şeyhinin” şehid edildiğinde dökülen kanın Anzele’ye karıştığını söyler.
Halkın o sıcak yaz günlerinde serinlemek için en çok gittikleri yer “Sultan Süleyman” camii idi, buradaki çeşmelerin suyu hiç kesilmez gün yirmi dört saat akarlardı ki hala da öyledir..
Bu günler yine sıcak yaz günleridir ama, geçmişteki kadar sıcaklık yok artık, üstelik evlerde buzdolabı var, sebze meyve boldur, klimalar, vantilatörler sıcağı hissettirmiyor, şiirimiz bize neleri hatırlattı gördünüz mü?
Selam ve dua ile.
