Diyarbakır Karpuzu - (İhsan Özdemi'in Yazısı)
- 30-12-2022 07:32
Karpuz bir simgedir Diyarbakır için, Büyüklüğü, ağırlığı, tadı ve çeşitleri ile Dünyaca ünlü karpuzumuz şarkılara, türkülere, manilere girmiştir.
Karpuzum dildi dilim
Gel otur nazlı gülüm
Ne dedim de darıldın
Lal olsun benim dilim
******
Ocakta duman olur,
Gün olur, zaman olur,
Diyarbakır karpuzu
Her yerde yaman olur.
Adına festivaller düzenlenen, fuarlar açılan, Dünyaca ünlü Diyarbakır karpuzu Dicle kıyısındaki bostanlarda (kumluk alanda) özel bir bakımla yetiştirilirdi. Yakın yıllara kadar düzenlenen festivallerde yarışmalara 42 kilo büyüklüğünde karpuzlar getirilirdi. Ancak, geçmiş yıllarda 70 kilo büyüklüğünde karpuzlar yetiştirildiği, özel olarak yetiştirilen bu karpuzlardan ikisinin bir deveye yük olduğu, deve yüklü karpuzların İstanbul’a saraya gönderildiği söylenir.
Büyük karpuz üretiminde KOĞA (Güvercin gübresi) kullanılır. Bunun içinde kentin bazı yerlerinde, köylerde özel BORAHANE’ler (Güvercinlik) vardı. Bostan sahipleri karpuz İçin gerekli olan Koğa’yı buralardan alırdı. Ayrıca da özellikle camilerin çatılarında yuva yapan güvercinlerin gübresi yılın belirli aylarında toplanır, satılır bununla camilere gelir elde edilirdi. Sonraki yıllarda, tarlada, bağ ve bahçelerde yapılan tarımsal ilaçlamalar yüzünden tüm kuşlarda olduğu gibi güvercin sayısında da azalma oldu. Ayrıca koğanın pahalı olması nedeniyle bu gübrenin kullanımından vazgeçildi. Şimdi artık işin ticari boyutunu dikkate alan üreticiler, başka kentlerden getirttikleri yabancı tohumları kullanarak suni gübrelerle erkenci karpuz yetiştirmeyi yeğliyorlar. Bunun sonucu olarak da Diyarbakır karpuzunun özelliği kayboldu. Tadı ve şekli bozuldu. Ayrıca Dicle’deki aşırı kirlenmede büyük karpuz yetişmesini engelliyor artık…
Yıllarca Maden’deki Bakır Fabrikası’nın atıklarının nehre akıtılması, dahası kentin bazı bölgelerinin kanalizasyonlarının da buraya bağlanması sonucu meydana gelen aşırı kirlenme yüzünden tüm güzelliği ile birlikte verimi de bozuldu Dicle’nin.
