Biz şehir araştırmacıları, ömrünü tamamladığı vakit, geride bırakacağımız malzemenin heba olmamasını istiyoruz. İmkânlar el verse zaten siteme gerek olmaz. Fakat, şehirlerin yetkilileri bu çağrımıza duyarsız kaldığı zaman, bize düşen de yazmak olur.Biz, Diyarbekir’i kaleme alırken bir başkası Ankara’yı, öbürü Manisa’yı, bir diğeri Trabzon’u ele alır. Sitemler aynı olsa da yetkililer farklıdır. Belki çağrımızı duyan olur:” Bu çağda bu imkânı kullanmayanlar, festivallere, resitallere, sergilere, açılışlara kimin parasını harcıyor? Bu millete ait olana sahip çıkmayan anlayış, hangi kültürden yanadır? Hangi şehirde o şehri hakkıyla tanıtan, bilen beş kişiye rahat çalışma zemini hazırlanmış da eserler ortaya çıkmamıştır?”Üniversiteler bazında üniversitenin bulunduğu şehirde, mutlaka bu alanla uğraşan en az iki isim, o şehrin fotoğraflarını bir araya getirecek çalışma içine girmelidir. Acaba var da biz mi göremiyoruz? Keşke yanılıyor, olabilsek!..”DİTAV Diyarbakır Şubesi, bu geçen süre sonunda MaxBerchem’inAmida’sını tercüme etme yanında Gabrıel’i unutmadı. Ne yazık ki Karacadağ Dergisi’nde yer alan eserlerin eleştirisi fazla bilinmediği için, tercümeye dipnotlarla düşülseydi, kimi eksik-yanlış tercümelere açıklık getirilirdi.Bu esnada Şehir Araştırmaları Merkezi’ni “Diyarbakır Tarih Kültür Folklor Araştırmaları Merkezi” adıyla anıyorduk, 2012’de. Diyarbakır’dan genele yayılmasını arzuladığımız merkez’de Diyarbakır için hangi eserleri bir araya getirdik, bu süre zarfında?Hazırlanan kitaplarda öncelikle kimi bilgilerin yanlışlıklarla iç içe olduğunu belirtelim. Tarih mecrasında verilen bilgilerin bir kısmı daha önce basılmış kitaplardan herhangi bir değerlendirmeye tabiî tutulmamış olması, çoğu yerde önemli fotoğrafların alt yazılarının yeni basımlarda değişimini zorunlu kılmaktadır.İşte bu süre içinde belirlediğimiz kaynak eserlerden bir bölümün listesi:1-Bir Kentin Kileri Hevsel… Recep Tezgel2-Fotoğraflarla Diyarbakır ve Kültür Varlıkları… Kenan Erzurum3-Resimlerle Diyarbakır… M. Sezgin4-Bir Zamanlar Diyarbakır… Nezih Başgelen5- Bir Zamanlar Diyarbekir… M. Şefik Korkusuz6-Doğunun Kapısı… BejanMatur7-Tarihin Taşlara Yazıldığı Kent … Adil Tekin8-Diyarbakır Albümü… Adil Tekin9-Sanat ve Sanatkâr Kenti Resimlerle Diyarbakır… M. HayriSezgin10-Bağlar11-Dünden Bugüne Fotoğraflarla Diyarbakır… Mehmet Ali Abakay12-Anadolunun Kalbi Diyarbakır I-II İl Valiliği13-Kartella İngilizce-Fransızca-Türkçe DBB14-İç Kale Kompleksi Ziyaretçilerini Bekliyor KTB15-Uzak Zamanların Yakın Tarihi Diyarbakır DİTSO16-Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Medeniyetler Bahçesi… DBB17-Bir Diyarbakır Gezintisi …DBB18-Taşlar Şahit… Şeyhmus Diken19-Yaşamın Renkleri Savaşın Öteki Yüzü… Mürsel Acay20-Anadolu Ajansı 2005-2015-2016 Yıllığı21-Sırlar ve Surlar Şehri Diyarbakır DİTİB22-Her Yönüyle Diyarbakır Ulusal Fotoğraf Yarışması… İl Valiliği23-Fotoğraflarla Diyarbakır Türkçe-İngilizce … Adil Tekin24-Sur Dibi Düşleri… Mehmet Özer25-Şehir Araştırmaları Merkezi İl ve İlçeler Fotoğraf Arşivi… Mehmet Ali AbakayBu kitaplaşan fotoğrafların çoğunlukta olduğu kaynaklar yanında belgesel çalışmalarını da göz önünde bulundurmak gerekir. Belgesellerden tümüne sahip olmadık, genelde. Lakin bir araya getirdiğimiz belgesel çalışmalar da önemsenmeyecek derecede değildir.Belgesel çalışmaları daha çok Valilik-Belediye-Borsa üçgeninde görmekteyiz. Sonradan kimi derneklerin, vakıfların ve özel müteşebbislerin hazırladıkları belgeseller söz konusudur.Şehir Araştırmaları Merkezi’nde yerini almış belgesellerden seçtiğimiz çalışmalar:1-Diyarbakır ve Taşlar Tanıktır. Metin Sözen başkanlığında hazırlanmış Diyarbakır Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfı yapımı Video Kaset-CD Belgesel2-Diyarbakır… DİTAV3-Taşların Gizemi… DBB4-Diyarbakır Belgeseli… TV85-Diyarbakır Sur… Sur Belediyesi6-Diyarbakır Şehir ve İnsan… DİTAV7-Suzan Suzi… İl Valiliği8-Diyarbakır Taş Sur ve Sır… İl Valiliği9-Âlemleri Nur Eyledi…İl Valiliği10-Vakıflar Bölge Müdürlüğü Diyarbakır-Vakıflar Genel Müdürlüğü11-Diyarbakır… Prof.Dr. Halil Değertekin12-Diyarbakır… KTM13-Silvan… Silvan Belediyesi14-Eğil… Eğil Kaymakamlığı15-Diyarbakır Tanıtım… İl Valiliği16-Limon Çizgi Film… İl Valiliği17-Anadolunun Kalbi Diyarbakır… İl Valiliği18-Prof.Dr. Kenan Haspolat CD Çalışmaları19-Tarihin ve Lezzetin Kâdim Kenti…Karacadağ Kalkınma Ajansı20-Medeniyetlerin Kavşağında Bir İlçe Çınar… Çınar Kaymakamlığı21-Binlerce Yıldır Akan Bir Nehir 33 Medeniyet Bir Şehir… İl Valiliği22-Taşların ve Düşlerin Şehri Diyarbakır… İl Valiliği23-24-Büyük Diyarbakır Belgeseli… Abdulkadir ArslanoğluFotoğrafçılıkla birlikte yer verdiğimiz CD-DVD Belgesel Çalışmalarının birçoğu, birbirinin tekrarı gibidir. Bu belgesel çalışmalarından şehrin muhtelif görüntüleri, zaman içinde değer kazanacaktır. Şehir Araştırmaları Merkezi &Diyarbekir Şehir Araştırmaları Merkezi’nde Fotoğrafçılıkla ilgili çalışmalar, elbette bu kaynaklarla sınırlı değildir. İleride yapılacak çalışmalar, zaman içinde merkezin Diyarbekir Şehir Araştırmaları Merkezi’nde toparlanacaktır.Bir müze kurulması söz konusu olursa, ilk elde müzenin açılmasına yetecek kadar malzemenin bir arada olabileceğini belirtelim. Çünkü amacımız şehirleri tanıtmaktır ve şehirleri dünden bu güne geliş biçimleriyle okura, meraklısına sunmaktır. Günümüzde her şehrin dünden bu güne birer Fotoğraf Müzesi olmalıdır. O şehirde yaşayanlar, dünü hatırlamalı, gençlere şehrin güzelliklerini anımsatmalı, şehrin tarihî-kültürel yapılarının korunmasına zemin hazırlamalı, şehrin sanatına, mimarîsine, musıkîsine, tarihine dair ne varsa belgelenmesini acilen oluşturmalıdır.Diyarbakır Şehir Örneği’nden yola çıkarak, tüm şehirlere ilişkin çalışmalarımız sürerken, her şehirde bir Şehir Araştırmaları Merkezi görme dileğimizi ifade ediyoruz, son söz olarak.