Suriye’de on yıldır süren iç savaş, ülkenin geleceğiyle ilgili büyük belirsizlikler barındırırken, son dönemde yaşanan gelişmeler, halkı ve uluslararası toplumu şaşırtacak nitelikte. Esad’ın siyasi manevraları, savaşın gidişatındaki değişiklikler ve bölgesel güçlerin etkisiyle, bir yandan Suriye'nin büyük kısmı kontrol altına alındı, diğer yandan mülteciler için "geri dönüş" gündemi yeniden öne çıktı. Ancak Esad’ın ülkeyi terk etmiş olması, Suriyeliler için gerçekten bir “geri dönüş”ün başlangıcı mı, yoksa iç savaşın ardından yeniden şekillenecek bir yönetimle ilgili daha karmaşık bir sürecin habercisi mi?

Esad’ın 2011 yılında başlayan halk isyanına karşı başlattığı şiddetli baskılar, onu uluslararası alanda tartışmalı bir figür haline getirmişti. Yıllar süren savaşın ardından, Esad, Rusya ve İran’ın güçlü desteğiyle ülkenin büyük kısmını yeniden kontrol altına almayı başardı. Ancak, Batı dünyası ve bazı Arap ülkeleri Esad’ı hala “meşru bir lider” olarak kabul etmiyor, Suriye’nin geleceğinde yerinin olmadığı görüşünü savunuyordu. Ve işte, 2020’lerin başında, Arap Birliği’nden gelen sinyaller, Suriye ile ilişkilerin tekrar normale dönmeye başlaması, Esad’ın diplomatik alanda yeniden meşruiyet kazandığı izlenimini doğurdu.

Ancak, Esad’ın ülkeyi terk etmesi bir dönemin kapandığının göstergesi gibi. Bütün bu yıllar boyunca rejimiyle ilgili meşruiyet kaygıları, dış baskılar ve halkın isyanına rağmen Esad’ın ülkeyi terk etmesi, çok anlamlı bir dönüm noktası olarak yorumlanabilir. Esad'ın gitmesi, Suriye'nin geleceği için bir umut olabilir mi? Yoksa, arkasında kalan yönetimsel boşluk, ülkeyi yeni bir kaosa mı sürükler?

Esad’ın ülkeyi terk etmesinin ardından, Suriyelilerin geri dönüşü gündeme gelmeye başladı. Suriye’nin büyük kısmı, savaşın sonunda Esad rejiminin kontrolü altında. Bununla birlikte, ülke hâlâ içsel çatışmalar, etnik ve mezhebi gerginlikler ve büyük bir ekonomik krizle boğuşuyor. Milyonlarca Suriyeli, savaşın başlangıcından itibaren Türkiye, Lübnan, Ürdün ve Avrupa’ya sığındı. Mültecilerin geri dönmesi için bazı teşvikler ve uluslararası yardımlar sağlansa da, bu dönüşlerin güvenli ve sürdürülebilir olup olmayacağına dair pek çok soru işareti bulunuyor.