Dünyanın en büyük kalesidir Diyarbakır Surları.Kale olarak birinci. Uzunluk olarak da Çin seddinden sonra Dünyada ikinci sırada.Bazı yerlerdeki ara kapıları saymazsak, dört ana kapısı var surların; DAĞKAPI, URFA KAPI, MARDİN KAPI VE DİCLE KAPISI (Yeni kapı).Eski çağlarda bu kapılara değişik adlarda verilmiş. Dağkapı’ya Harput Kapısı, Urfakapı’ya Rum Kapısı, Mardinkapı’ya Bab-El Tel (Tepe Kapısı). Yenikapı’ya da Bab-El Ma Irmak kapısı gibi. Tabi bunlar içinde en ilginci Roma ve Bizans döneminde Yenikapı’ya Kaplan Kapısı, Dağkapı’ya da Ermeni Kapısın denmesi…Yüz yıl öncesine kadar, kapılar güneşin doğuşu ile açılır, güneşin batışı ile de kapanırmış. Kapılar kapanınca ne kimse içeriye girebilir, ne de dışarı çıkabiliyormuş.Kapılar kapandığı zaman, dışardan gelenler içeriye giremedikleri için dışarıda kıl çadırlar varmış gelenler bu kıl çadırlarda sabahın güneşinin doğmasını bekler ve kapılar açıldığı zaman içeriye girermiş.Diyarbakır’ı ziyaret eden gezgin H. Petermann’ın güneş battıktan sonra Diyarbakır’a ulaştığında kapıların kapalı olduğunu bu nedenle sabaha kadar beklemek zorunda olduğu söylenir.Kimsenin elini kolunu sallaya sallaya kente girmesine izin verilmezmiş eskiden. Temizliğe çok dikkat edermiş kent yöneticileri. Çünkü, Diyarbakır birkaç kez büyük salgın hastalıklar geçirmiş bir kent. Orta Doğu’nun büyük ticaret merkezlerinden biri olduğu, özellikle de ipekçilik burada çok geliştiği için geleni gideni çok olurmuş. Bu yüzden her zaman salgın hastalık tehlikesi varmış. Bu nedenle tüm yabancılar kente girmeden önce kapıların hemen bitişiğinde yer alan hamamlara sokulur, burada yıkanmaları sağlandıktan sonra içeri girmelerine izin verilirmiş.Kentin her dört kapısının içinde, girişlerde bir hamam, bir han ve bir caminin var olmasının nedeni budur işte…Bu hanların ve hamamların çoğu şimdi yok. Ya bakımsızlıktan yıkıldı. Yada sahipleri tarafından yıktırılıp pasajlara dönüştürüldü. Mardin kapı Deliller Hanı Turistik otel oldu. Urfa kapı da Melek Ahmet Camii bitişiğindeki Küçük Hamam, Dağkapıda’ki Su akar Hamamı yıktırıldı. Dicle kapı (Yeni kapı)’nın girişinde Gavur Meydanı’ndaki  hamam, Yahudiler Mahallesindeki han bakımsızlıktan yıkıldı. Arsalarını gece konducular işgal etti.Kapılar üzerine yazılmış türküleri ve sözleri;Mardinkapı şen olur,Dibi değirmen olur,Buralarda yar sevenMutlaka verem olur.**Dağ kapının daşlarıArmudun ağaçları,Bugün ben yâri gördümKıvrım kıvrım saçları.**Urfakapı bağlıdır,Yarim Karacdağlıdır.Ben yârime kıyamam,O yar küçük  çağlıdır.**Yenikapı bahçalarYar oturmuş saz çalar,O yar bana bakıncaYüreğimi parçalar.