Birinci Dünya Savaşı yıllarında Diyarbakır, Kafkas Cephesi için çok önem arz ediyordu. Zira burası lojistik merkezi durumundaydı. 1916 yılının başlarında Bitlis ve Muş’un Rus işgali altına girmesinden sonra Diyarbakır yönüne doğru ilerlemek isteyen düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmak ve işgal edilen yerleri kurtarmak için Kafkas cephesine yetenekli bir komutanın gönderilmesi için karar veren yetkililer, Mustafa Kemal’i Diyarbakır’a Kolordu Komutanı olarak gönderdiler.İstanbul’dan Albay olarak yola çıkan Mustafa Kemal’in rütbesi, yolda iken Generalliğe terfi ettirilmiş ve Diyarbakır’a gelmek üzere Mardin’de kaldığı son gece bu husus, bir şifreli telgrafla kendisine bildirilmiştir. Bunun üzerine 27 Mart 1916 Tarihinde 16. Kolordu Komutanı olarak Diyarbakır’a gelmiştir. Atatürk, Diyarbakır’da iki ay kadar kaldıktan sonra, karargâhını Silvan’a nakletmiş ve 1917 yılının Mart ayına kadar burada, 16. Kolordu komutanlığı gör4evini sürdürmüştür. Ordu Komutanı Ahmet İzzet Paşa’nın Kafkas Ordusu Grubu Komutanlığı Tayini üzerine Mustafa Kemal Paşa, 5 Mart 1917 Tarihinde bu Ordunun komutanlığına getirilerek 5 Temmuz 1917’de Diyarbakır’a gelip, 2. Ordu karargahını burada kurmuştur. Diyarbakır’da bugünkü ‘’Komutan Atatürk Müzesi’’ olan binayı karargah, Gazi Köşkü olarak bildiğimiz binayı da ikametgah olarak kullanan Mustafa Kemal Paşa, şehirde bazı idari, sosyal ve imar faaliyetlerinde de bulunmuştur.4 ay Diyarbakır’da 2. Ordu Komutanı olarak kalan Mustafa Kemal Paşa, 5 Temmuz 1917 tarihinde 7. Ordu Komutanlığına tayin olmuştur. Bunun üzerine halka bir veda mesajı yayınlayarak Diyarbakır’dan ayrılmıştır.Cumhuriyet devrinde de 5 Nisan 1926 tarihinde Atatürk, Diyarbakır’ın fahri hemşerisi olmuş; 15 Kasın 1937 tarihindeki ziyareti sırasında ise, ‘’Diyarbakır’’ adı bizzat Atatürk tarafından verilmiştir.Atatürk aynı zamanda Diyarbakır’ın unutamayacağı ismi ve şarkıları yıllarca dilden silinmeyen ses sanatçısı Celal Güzelses’e (Güzelses) soyadını vermiştir.