Diyarbakır'ın Çınar ilçesindeki 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde Güney surları gün yüzüne çıkartıldı.
İlçeye 13 kilometre mesafedeki Roma döneminde "askeri yerleşim" olarak kullanılan Zerzevan Kalesi, kentin önemli turizm değerleri arasında yer alıyor. Askeri yerleşimde, dünyadaki son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı tarihi kaleye, ziyaretçi ilgisi her geçen gün artıyor. Yılın hemen hemen her günü ziyaretçilerini ağırlayan Zerzevan Kalesi, diğer yandan da tarihe ışık tutmaya devam ediyor.
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ndeki tarihi kalede, bugüne kadar 60 dönüm alan üzerinde 12-15 metre yüksekliğinde ve bin 200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığacağı yer altı sığınağı, konutlar ve gizli geçitler, milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle önemini kaybeden, dönemin Mithras dinine ait yer altı tapınağı ve birçok eser ortaya çıkarıldı. Kalede devam den kazılarda, Güney surlarına ulaşılarak ortaya çıkartıldı.
Kazı Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirine yaptığı açıklamada, Zerzevan Kalesi'nin Roma'nın askeri yerleşimi olduğunu, kazıların ilk defa 2014 yılında başladığını söyledi. Bu alanda birçok önemli kazı çalışmaları yapıldığı ve yeni keşifler ortaya çıkarıldığını belirten Coşkun, “Bu yapılara baktığımızda şu an en önemli alan Mithras kutsal alandayız. Bu alanda da kazı çalışmaları devam ediyor. ‘Geleceğe Miras Projesi' kapsamında Güneydoğu'da, Zerzevan Kalesi'nde kazılar 12 ay boyunca kesintisiz olarak devam ediyor. Güney surlarını ortaya çıkarmaya başladık. Doğu'daki en son tapınaktayız. Tapınak ve yeraltı yapısı ortaya çıkarıldı. Şu anda Mithrasçıların kaldığı yerde kazı çalışmaları yürütüyoruz” dedi.
Özelikle Hristiyanlık döneminde günümüzden yaklaşık 1500 yıl önce Doğu surlarının Mithras kutsal alanı üzerine inşa edildiğini aktaran Coşkun, konuşmasına şöyle devam etti:
“Bu dönem, Mithrasın yasaklandığı ve bütün alanın kapatıldığı dönem. Buradaki kazılar hem bölgenin tarihini değiştiriyor, hem Diyarbakır'ın tarihini değiştiriyor. Zerzevan Kalesi, büyük bir sur hattıyla çevrilmiş. 1200 metre uzunluğunda surları var. Surların yüksekliği 15 metre, kulelerin yüksekliği 21-22 metreyi buluyor. Surların kalınlığı, 2 ila 3,5 metre arasında.”
“Surlar, tamamen toprak altında”
Şu anda Doğu ve Güney surlarında kazı çalışmaları yürüttüklerini kaydeden Coşkun, “Surlar, tamamen toprak altında. Kazılarla bütün surlar ortaya çıkarılacak. Çıkarılmasıyla birlikte yine surlarda restorasyon çalışmaları başlayacak. Bu yıl ilk etapta Güney kule ve kilise, daha sonraki yıllarda Arsenal, yeraltı kilisesi, Mithras kutsal alanı ve alanın birçok yerinde kazı ile birlikte restorasyon çalışmaları devam edecek. Çünkü kazı önemli ama koruma daha da önemli. Bunları aynı anda devam ettiriyoruz” diye konuştu.
“Roma arkeolojisi açısından ortaya çıkarılan bulgular önemli”
Bu sürede şu anda alanın yüzde 10'luk bir kısmı kazıldığına değinen Coşkun, “Biz, 5 yıllık planlamada alanın yüzde 30'unu kazmış olacağız. Daha sonraki yıllarda bu daha da artacak. Bu çalışmalar uzun yıllar sürecek. Binlerce eser ortaya çıkarıldı. Aslında her bir eser o dönemin sosyal yaşantısını ve askeri yaşantısını anlatması bakımından önemli. Zerzevan Kalesi'nde çıkan bazı eserlerin dünyada eşi benzeri yok. Özelikle Roma döneminde önemli bir koleksiyona sahip burada ortaya çıkarılan eserler. Roma arkeolojisi açısından ortaya çıkarılan bulgular önemli. Şu an birçok alan toprak altında. Kazı çalışmaları ilerledikçe binlerce eser ortaya çıkarılacak. Askerlerin kaldığı yerler, yeraltı kilisesi, büyük kilise, gizli geçitler, Mithras kutsal alanı, kaya mezarları, su kanalları, sarnıçlar, birçok yapı ortaya çıkarıldı” şeklinde konuştu.