Diyarbakır'ın Tarihi Su Kaynakları - (Fahrettin Kanat'ın Yazısı)

Tarihte kurulmuş birçok büyük şehrin en önemli özelliklerinden biri, bir su kaynağı yakınında kurulmuş olmasıdır

Tarihte kurulmuş birçok büyük şehrin en önemli özelliklerinden biri, bir su kaynağı yakınında kurulmuş olmasıdır. 6 bin yıldan fazla bir geçmişe sahip Diyarbakır’ında, sürdürülebilir bir cazibe merkezi olarak günümüze gelişini, öncelikle sahip olduğu su kaynaklarına bağlayabiliriz. Tarım ve hayvancılık imkânları, ulaşım ve güvenlik gibi diğer parametreler de bu şehrin ömrüne ve gelişmesine doğrudan etki etmiştir.

Hemen Dicle Nehri kıyısında bulunan Hevsel Bahçeleri’nde ve şehrin ovasında bulunan düzlüklere temel gıda, sebze ve meyve yetiştirmek için çok ideal şartlar vardır. Diyarbakır’ın kuzey ile güney, doğu ile batı arasında kavşak noktada bulunması ve eski İpekyolu’nun duraklarından biri olması da ticari anlamda gelişmesinde önemli rol sahibidir.

Tarihi Diyarbakır surlarını tanımlarken iki ana kaynağı dikkate almak gerekir; Şehrin kurulumuna ilham olan Dicle Nehri ve Dicle kıyısında bulunan kaynak suları; Hamravat, Anzele, Alipınar ve İçkale suları. Bu kaynak suları anlatırken Dicle nehrini bu kaynaklardan ayrı tutuyoruz, burada sadece kaynak sulardan bahsedeceğim.

Hamravat suyu, Diyarbakır’ın, şehre kanallarla taşınan en eski içme suyudur. Şehrin 14 km. uzağındaki bazalt su kaynaklı Karacadağ’dan doğarak yeraltından akar ve Gözeli köyünde ortaya çıkar. Şehre 1535 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle, Vali Bali Paşa tarafından getirilmiştir. Suyun taşındığı kanalları taşımak için, Mimar Sinan’ın kalfası Kastamonulu Kasım Çelebi tarafından, yirmi yedi ayaklı bir su kemeri inşa edilmiştir. 20. Yüzyılın ortalarına kadar kullanılan bu kemerler, zamanla tahrip olup yıkılmışlardır.

Şifalı su Anzele; Şehrin bir diğer önemli kaynak suyu da Çiftkapı’daki Anzele (Balıklı) suyudur. Geçmişten beri kutsallık atfedilen bu suyu, Evliya Çelebi; Balıklı suyu şehirde önemli bir kaynaktır. Eski bir havuza akar, içinde binlerce çeşit Balık bulunur. Ama kimsecikler b u balıkları avlamaya cesaret edemez… İşte bu Balıklı, Ab-ı hayat bir sudur. Bir dolu insan bu suda kırk gün yıkanıp, humma ve cüzam gibi hastalıklardan ve ölümden Allahın izniyle kurtulur.

İç Kale Suyu ve Alipınar kaynak suları berrak be tam içilecek bir sudur, parayla satılan şişe sularında bu suların tadını bulamazsın. Yıllardır Hazret Süleyman Camii şadırvanlarından akan bu su hem içiliyor hem de abdest almak için kullanılıyor, Şifalı bir su olduğu söylenir.