Diyarbakır Müzesi'nde bulunan 19. yüzyıldan kalma ayna, üzerindeki nefsi terbiye edici sözleri ile eserler arasında dikkat çekiyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca İçkale'de yer alan 14 tarihi binada 2005'te başlatılan ve 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasının ardından 2015'te İçkale Müze Kompleksi olarak kapılarını açan yerleşke, geçmişi 12 bin 400 yıl öncesine kadar uzanan eserlerin de yer aldığı teşhir salonlarına gelen ziyaretçiler, müzedeki bin 615 eseri inceleme fırsatı buluyor.
Salonda; İran'da Kaçar Hanedanlığından geldiği değerlendirilen 19. yüzyıl tarihli ayna, üzerindeki "Ettukâ reîsü’l-ahlâkı (Takvâ ahlakın başıdır)", "Ezellü’n-nâsi men ehâne’n-nâse. (En zelil insan insanlara ihanet edendir)", "Elmu’minu kalîlu’l-kelâmi ve kesîru’l-ameli. (Mümin az konuşur çok çalışır)", "Eşca’u’n-nâsi men ğalebe hevâhu. (En cesur insan heva ve hevesine galib gelendir)", "Men sâvâ yevmâhu fehuve mağbûnun. (İki günü bir olan aldanmıştır)" ve "Nushuke beynennâsi takrî’un. (İnsanların önünde birine nasihat etmek onu azarlamak ve kınamaktır)" vecizeleri, insan nefsini terbiye eden Hz. Ali'ye atfedilen sözlerle dikkat çekiyor.
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, İHA muhabirine, aynanın insanoğlunun tarihinde çok önemli bir yeri olduğunu, ilk insanların, kendi silüetlerini görebilmek için obsidyen taşını kullandığını söyledi.
Obsidyenin üzeri parlak olduğu için ayna olarak kullanıldığına değinen Gizligöl, fakat arkeolojik kazılarda aynanın varlığına Çatalhöyük kazılarında rastlanıldığını ifade etti. Gizligöl, ilk aynayı orada gördüklerini belirterek, “Yaklaşık 9 bin yıl önce aynanın varlığını biliyoruz. Daha sonra Romalılar ve Mısırlılarda ayna, popüler hale geliyor. Günümüzdeki aynalar ise 17.yüzyülda kalan Avrupa'daki modern hayatın gelişmesiyle birlikte şekillenmiş” dedi.
Aynaya, folklorik anlamda mezar kültüründe de çokça rastladıklarını aktaran Gizligöl, konuşmasına şöyle devam etti:
“İnsanlar, ayna ile birlikte gömülüyorlar. Hem atasözlerinde, hem de deyimlerde ayna kelimesine çokça rastlıyoruz. 'Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz' sözü, 'kendisini dev aynasında görmek' gibi çok fazla deyim ve atasözü vardır. Ayna kimi zaman iyiliğe işaret etmiş, kırık bir ayna kötülüğe işaret etmiş. Buradaki aynamızda da, 6 önemli söz var. 6 da birey resmedilmiş. Bu sözler, Hz. Ali'ye atfedilmiş. Diyarbakır Müzesi envanterinde de, çokça da aynada var. En önemlisini tematik sergi salonunda bulunan alt kattaki İslami eserler bölümünde ziyaretçilerimiz gelip görebilirler.”
“İran kökenli bir hanedanlığa ait saraydan gelme ihtimali yüksek”
Vitrindeki aynanın İran üzerinden müzeye geldiğini tahmin ettiklerini kaydeden Gizligöl, “Çünkü hem sözler, hem de aynanın üzerindeki figürlere baktığımızda İran kökenli olduğunu, dolayısıyla Kaçar Hanedanlığı dediğimiz İran kökenli bir hanedanlığına ait bir saraydan gelme ihtimali yüksek. Buna benzer aynalar aynı zamanda kadınların çeyizlerine de konuluyor. Çünkü kadın, evlendiği zaman eşinin ailesine, ya da evine gittiği zaman ailesi ona o ayna üzerine özlü sözler nakşeder. Çünkü hayatında onu motive edecek bazı sözlere ihtiyaç duyabilir o kadın. O dönemler, hem Anadolu'da, İran'da ve Mezopotamya'da kadınların çeyizlerine ayna bırakırlardı” diye konuştu.
Tur rehberi Gülcan Burtakal, grubu Şanlıurfa'dan getirdiğini söyleyerek, “Günübirlik tur için geldiler. Diyarbakır Müzesi ile başladık. Günlük hayatta karşılaşabileceğimiz özlü sözler veriyor. Buna baktıkça insan motive oluyor. Güzel şeyler, öğütler veriyor. O yüzden bu aynayı görmekten de mutlu oldum” ifadelerini kullandı.